BOVENLEIDING MAKEN
15 november 2005
WERKWIJZE
DRAADSOORT
Het
te gebruiken draad is Co2-Lasdraad met een dikte van o,6 mm.
Dit
is verkrijgbaar bij Hobby- en ijzerwarenzaken, op rolletjes van enkele
tientallen
meters voor zo’n € 8,-.
DRAADBEWERKING
Monteer
een bankschroefje op tafel met in de bek een schroefoogje wat iets wordt open
gebogen. Dit oogje dient horizontaal te zitten. Plaats zo’n
zelfde oogje in de boormachine (ook open gebogen) en knip een stuk draad af
van +/-
zodat
het scherpe
puntje naar jezelf
wijst. (zie pijlen in figuur.1)
Buig
het uiteinde daarna over de draad heen en dan naar beneden, zodat wederom het
puntje van de draad naar beneden wijst. Doe hierna hetzelfde bij het oogje in
de boormachine. Trek nu de draad voorzichtig strak, zodat deze recht komt, NIET met geweld strak trekken.
Laat
de boormachine met een matig toerental, zo’n 2000 toeren per minuut, draaien en
de draad zal zich nu gaan opdraaien. (tornen) Houd tijdens het draaien duim en
wijsvinger zo’n
>>> !!
LET OP !! <<<
Als het
toerental te hoog is kan de draad ergens breken en dan slaat het stuk in de
boormachine als
een speer
in het rond!!! Gebruik dus beschermende middelen voor ogen
en handen!!!!!
Na +/- 15 seconden de boor stoppen (nog steeds
de draad strak houden) en deze met de hand een slag of tien terug draaien.
TIP:
Hoe
langer de draad, hoe langer de draaitijd. Dit moet je proefondervindelijk
vaststellen. Het terugdraaien hoeft geen hele omwentelingen per slag te zijn, het
is wel een beetje te zien aan de andere zijde. Zodra aan de bankschroefzijde de
draad ook de andere kant op gaat is het voldoende. Hierna de draad aan beide
kanten (eerst de boormachinezijde)
afknippen.
Houd
tijdens het afknippen de draad op zo’n
Als
de draad mooi recht is, kun je hem b.v. opbergen in een daarvoor aangeschafte
waterleidingbuis. Zelf maak ik nooit langere draden dan
HET INSTELLEN VAN DE MAL
Voor
we met het solderen beginnen stellen we de mal in op de hart op hart afstand
van de bovenleidingmasten min
Oversteek I 2 ½ I
5 I 5
I 5 I
5 I 5
I 5 I
5 I 2 ½ I Oversteek
--------------I--------I-------I-------I-------I-------I-------I-------I-------I--------I------
In
het echt is de afstand tussen twee portalen zo’n
De
oversteek is om de draad na montage langs een andere draad te kunnen leggen en
dan iets omhoog te kunnen buigen, zodat ook als de bovenleiding zakt de
stroomafnemer niet blijft haken. Dit komt b.v. voor als je de ene module met de
andere wilt verbinden.
Nu
is het zo, dat wanneer blijkt dat een grotere onderlinge afstand mooier is, je
dan de afstand b.v. groter zou kunnen maken naar 6 of
VOORBEREIDING SOLDEREN
Stel
dat de gemeten afstand tussen drie masten H.o.H. = 0
- 40 - 80. Zorg er dan voor dat de rijdraden een lengte hebben van
Mijn mal heeft slechts een lengte van zo’n
Dit haakse deel wordt tussen de beide rijdraden gelegd. Dit geeft meer
stevigheid en je hoeft aan de onderzijde geen punten af te slijpen.
HET SOLDEREN
Het
solderen zelf is simpel. Eerst leg je één rij-draad
in de mal. Daarna leg je de hangdraden
er
dwars op met het gebogen deel tussen de rijdraden. Dan neem je een satéprikker
(een lange)en doop je deze in de S-39. Sommige mensen gebruiken liever
soldeervet, maar in verband met het goed vloeien onder de verbindingen door is
een vloeistof wel zo handig. Let op!! S-39 is giftig!
Met
het wat vriendelijker S-65 heb ik geen ervaring.
TIP:
Het verdient aanbeveling het potje in een plastic bakje te
zetten, zodat wanneer het toevallig omvalt, het niet alles onder smeert. Ook is het handig als het
potje niet helemaal vol is. Hoe dieper je de prikker in de S-39 doopt, hoe meer
er aan de prikker zit en meestal kun je dat niet zien. Met deze prikker
deponeer je op elke kruising een druppeltje S-39. Door nu even met de prikker
aan beide zijde langs de draad te stippen, kruipt de S-39 tussen de draden
door.
Hierna
eerst met soldeer en soldeerbout beide draden aan elkaar solderen en er op
letten dat het soldeer ook aan de onderste draad zit (dit is de rij-draad). Begin met het aansolderen altijd bij de tweede
hangdraad, Bij de eerste druk je gemakkelijk de rest van de draden uit de mal.
Buig
een U-vorm van een afvalstukje draad om bij de
volgende soldeergang te helpen.
TIP:
Buig de uiteinden van de U omhoog, hierdoor kun je hem
gemakkelijk van tafel oppakken.
Leg
nu de tweede rij-draad over de reeds gesoldeerde
verbinding, parallel aan de eerste rij-draad, eerst
weer de gang met de satéprikker maken en er op letten dat er voldoende S-39
aanwezig is. Hierna met het gebogen U-tje om de
tweede hangdraad beide draden in de mal gedrukt houden, soldeer aantippen en de
soldeerbout op de hangdraad en tegen de (bovenkant) van de ”bovenste” rij-draad zetten. Het soldeer zal nu vanzelf doorvloeien
tot aan de “onderste” rij-draad. Let er op dat de
druk van het U-tje niet te groot is, daar anders de
draden niet evenwijdig lopen. Na het uitharden van de eerste las in de tweede
malhouder zul je zien, dat de draden al redelijk vast in de mal liggen.
Feit
blijft, dat als er met grote lengtes wordt gewerkt, de draden aan het uiteinde
van de mal gaan hangen en er voor zorgen dat deze in de mal omhoog komen.
Ondersteunen is hier het trefwoord. Nadat deze soldeergang is afgemaakt, volgt
de ‘draagkabel-draad’.
De
‘draagkabel-draad’ kun je er zo inleggen en vast
solderen. Alleen dan blijkt na montage
dat
de bovenleiding in het midden omhoog komt.
TIP:
Houdt de draad aan een zijde vast, trek dan met de duim en wijsvinger van de andere hand één keer langs de draad. Door nu duim en wijsvinger niet geheel op elkaar te plaatsen, maar net iets naast elkaar, komt er een flauwe bocht in de draad. Een soort “voorbocht”.
Nu
past hij ook zonder problemen in de mal en dit heeft als bijkomend voordeel, dat
wanneer
de draad boven de baan hangt en door de stroomafnemers omhoog wordt gedrukt,
deze voorspanning er voor zorgt dat er tegendruk is, waardoor hij niet zover
omhoog komt. (Grotere lengtes H.o.H.= grotere uitslag
= minder bocht). Ook verdient het aanbeveling de
‘draagkabel-draad’ wat verder te laten oversteken. Daar deze
de ander draad moet kruisen boven de fictieve plaats waar de portaalmast moet
staan, kun je hem daar zowel als aan de
uitstekende
eerste hangdraad van de volgende (nog te solderen) sectie vast solderen. Dat
geeft wat meer stevigheid tijdens het schoonmaken. Er ontstaat zo ter plaatse
van de portaalmast een soort kruis wat pas wordt los gesoldeerd bij de montage.
Het
solderen neemt weer een aanvang met de prikker. Opletten dat de vloeistof goed
onder de kruising doorloopt daar er maar één draad gesoldeerd wordt. Met de
soldeerbout even het soldeer aantippen, zodat er wat aan de bout zit en deze op
de kruising van de draden houden. Als er voldoende S-39 op zit kruipt het
soldeer onder de hangdraad door en maakt een keurige verbinding. Ook weer bij
twee beginnen. Na afloop de draad uit de mal halen en controleren of de
verbindingen niet te iel gesoldeerd zijn. Als de ene zijde van
DE AFWERKING
Nadat
de diverse lengtes gemaakt zijn, moeten deze worden gereinigd. Dat kan met een
oude tandenborstel en zeep en vooral warm water. Beter is een bakje te
construeren, zoals b.v. een aquarium van glas of wat ze daar tegenwoordig voor
gebruiken. De afmetingen hiervan hoeven niet aquarium groot te zijn.
Lengte
van
Dan
kun je de draden erin leggen, warm water erin + een beetje W.C.-eend
en dan een nacht laten staan, dan wordt het vanzelf schoon. Wel naspoelen met
schoon water.
Dan,
als alles droog is moeten de diverse uitstekende delen nog worden afgeknipt.
Als dat is gebeurd zitten we nog met de bobbeltjes, deze moeten met een
slijpmachine verwijderd worden. Zet een klein slijp boormachientje in een
bankschroef.
Zet
hierin een grote, vooral dikke afbraamschijf. Laat de machine flink draaien en
houdt de bovenleiding met de onderzijde plat op de schijf. Na enig oefenen lukt
het zonder je vingers te branden. Hierdoor wordt de onderkant mooi glad,
waardoor er echt met stroomafnemer tegen de draad kan worden gereden.
TIP:
Door het afslijpen wordt het heet, hierdoor kan de soldeerverbinding losraken!
Ook
de bovenzijde waar de hangdraden aan de ‘draagkabel-draad’
zitten even de scherpe kantjes er af halen, als je dan een keer het ding in je
handen hebt blijft ie niet haken achter van alles en nog wat.
De
afbraamschijf zal na verloop van tijd vol gaan zitten met soldeerrestjes, dit kun
je er weer afhalen door deze met wat S-39 te bevochtigen en dan met een schone bout als het ware op te
zuigen. Met een tinzuiger wil het niet echt goed, omdat de tin in de schijf zit.
MONTAGE
Wanneer
de montage op de baan plaatsvindt zal er ook gesoldeerd moeten worden. De
kruisverbindingen ter hoogte van de portaalmasten worden los gesoldeerd en dan
worden de draden van onder af naar boven over de mast geschoven. Boven op de
mast zit een isolator en daar moet de ‘draagkabel-draad’
overheen komen te liggen. Dit kun je doen door er een klein hoekje in te buigen
zodat hij goed over ‘de bult’ ligt. De rij-draad
wordt ter plaatse van de masten tegen de onderzijde van de uithouders
gesoldeerd. Bovenop kun je de draagkabels aan elkaar solderen en met een drupje
3 seconden lijm fixeren op de isolator. Let er op dat de bovenleiding in een
iets zigzaggende lijn boven de rails komt te hangen, met hoogstens een uitslag
van maximaal
TIP:
Let op de H.o.H. afstand Stroomafnemer - Draaistel/assen. In verband met het omzwaaien van de bak in wissels en bogen komt de stroomafnemer nog wel eens buiten de draad, vooral bij treinstellen.
Tijdens
het solderen is het handig een bakje bij de hand te hebben met warm zeepwater,
of nog beter WC-eend, om de soldeerpunten meteen van
eventuele S-39 te ontdoen. Als je het niet met S-39 soldeert dan kan het
sowieso geen kwaad om na afloop de lasjes te reinigen. Neem hiervoor een laag
bakje wat precies onder de portaal kan staan en gebruik voor het reinigen een
zachte tandenborstel.
SCHILDEREN
Eventueel
schilderen van de draad kan direct na het gladslijpen met b.v. een spuit. Ook
kun je de draad pas schilderen als deze boven de rails is gemonteerd.
Na
het solderen op de baan moet je de lassen ook met verf behandelen anders wordt
de draad roestig.
Als
je een mal maakt, kun je die het beste maken van aluminium delen. Deze nemen de
warmte wel beter op dus moet je die meer toevoeren, maar als groot voordeel
heeft aluminium dat het niet hecht aan soldeer en dus van ‘plakken’ geen sprake
is. Bijkomend voordeel is dat de S-39 weinig invloed heeft op het aluminium, mits
je het op tijd schoon maakt.
Deze
handleiding pretendeert niet de
handleiding voor
het maken van bovenleiding te zijn,
het
is slechts de manier waarop ik het doe en die is ongetwijfeld voor verbetering
vatbaar. Veel succes.
J.W.Penris
mailto:ergensanders@dezepagina.nl
Dit bestand is als .ZIP te downloaden als WERKW.WPD
,als WERKW.DOC
of als WERKW.RTF
document
Disclaimer!
Het werken met gevaarlijke stoffen en scherpe draden, evenals
het werken met slijp- boor- of freesmachines vereist goed gereedschap,
kennis van zaken en last but not least beveiligingsmiddelen
voor persoonlijke bescherming. Gebruik deze dus!!!!
Ik kan en wil hier dan ook geen verantwoording nemen voor enige schade, aangericht aan of door genoemde gereedschappen of middelen aan de gebruiker of derden, tijdens het maken van genoemde zaken in deze beschrijving.